درگذشته میلگردها بدون داشتن استاندارد مشخصی تولید می‌شدند تا اینکه در سال ۱۸۷۸ فردی به نام تادئوس هایت اقدام به ساخت استاندارد میلگرد کرد. استفاده از میلگرد در بتن که دارای مقاومت فشاری بالا و مقاومت کششی ضعیفی است، باعث مسلح شدن بتن و مقاومت بیشتر آن است. با وجود نقشی که میلگرد در استحکام بنا دارد در شرایط مختلف عملکرد متفاوتی دارد. این استانداردها باید بر اساس ویژگی‌های منطقه‌ای و بومی هر منطقه تدوین شود.
استاندارها ویژگی‌های لازم در تولید یک فرآورده و انجام یک خدمت را تعیین و تدوین می‌کنند. در واقع محصولی استاندارد است که تمام قوانین و چارچوب‌های تعین شده برای آن رعایت شده باشد. طبق استاندارد میلگرد این محصول باید ازنظر مشخصات ظاهری، هندسی، شیمیایی و مکانیکی بر اساس ویژگی‌های سازه‌ای که قرار است ساخته شود، تولید گردد.
در این مقاله به بررسی انواع استاندارهای جهانی در کشورهای مختلف، استانداردهای تولید میلگرد در ایران و بررسی آیین‌نامه آبا در تولید میلگرد می‌پردازیم.
آیین‌نامه آبا
در آیین‌نامه بتن ایران (آبا) آرماتورها به پنج دسته بر اساس حداقل مقاومت تسلیم آرماتورها بر حسب نیوتن بر مترمربع، تقسیم شده‌اند. طبق این آیین‌نامه مقاومت تسلیم آرماتور در اعضای قاب‌های مقاوم در برابر زلزله، نباید بیشتر از ۴۰۰ مگاپاسکال در نظر گرفته شود.
استاندارد ملی ایران برای تولید میلگرد
استاندارد ملی ایران به شماره ۳۱۳۲ (IRISI 3132) در سال ۱۳۶۹ با نام “میلگردهای فولادی گرم نوردیده برای تسلیح بتن “ویژگی‌ها و روش‌های آزمون” تدوین شد. این استاندارد ۲ بار در سال‌های ۱۳۸۱ و ۱۳۹۲ ویرایش شد و در دومین ویرایش آن در سال ۱۳۹۲ در هشتصد و هفتادمین اجلاس کمیته ملی استاندارد مکانیک و فلزشناسی، با نام “استاندارد ملی شماره ۳۱۳۲ تجدیدنظر دوم” مجدداً تصویب شد.
لازم به ذکر است استاندارد میلگرد ایران برگرفته از استانداردهای مرجع اروپا EN، آلمان DIN، ژاپن GIS، آمریکا ASTM و استاندارد جهانی ISO است که در ادامه به بررسی هر یک از این استانداردها نیز می‌پردازیم.
ویژگی‌های مطرح شده در این استاندارد عبارت‌اند از:
- اندازه‌ها
- آج‌ها
- ویژگی هندسی آج‌ها
- ویژگی ظاهری میلگرد (طول و کیفیت سطحی)
- ترکیب شیمیایی
- ویژگی‌های مکانیکی
- ویژگی‌های کششی
- ویژگی‌های خمشی
- ویژگی‌های خمش مجدد پس از پیرسازی
- ویژگی‌های خستگی
- ویژگی‌های جوش‌پذیری
- نمونه‌برداری
- بازرسی ظاهری
- آزمون ابعاد و وزن
- آزمون‌های مکانیکی
- روش‌های آزمون
- آزمون کشش
- آزمون خمش
- آزمون خمش مجدد
- آزمون خستگی
- آزمون تعیین ترکیب شیمیایی
- آزمون سنجش ابعاد و وزن
- و…
با کلیک بر عکس زیر می‌توانید فایل استاندارد ملی ایران ۳۱۳۲ را دانلود کنید.
سازمان بین‌المللی استاندارد ISO
سازمان بین‌المللی استاندارد یا همان ایزو در سال ۱۹۴۶ با اتحاد دو سازمان فدراسیون بین‌المللی انجمن‌های استاندارد ملی و کمیته هماهنگی استاندارد سازمان ملل متحد تشکیل شد. در این زمان بیش از ۲۵ کشور در مؤسسه مهندسان عمران در لندن با یکدیگر ملاقات کردند تا یک سازمان به‌منظور تسهیل هماهنگی و هماهنگی بین‌المللی استانداردهای صنعتی ایجاد کنند.
ایزو در فوریه سال ۱۹۴۷ به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرده و تا کنون با عضویت ۱۵۰ کشور در کنفدراسیون آن، بیش از ۱۶۵۰۰ استاندارد بین‌المللی را منتشر کرده است.
طبق استانداردهای تدوین شده توسط ایزو، استاندارد ISO 6935-1 به موضوع میلگردهای صاف و استاندارد ISO 6935-2 به میلگردهای آج‌دار پرداخته است.
استاندارد روسی (GOST)
به مجموعه استانداردهای تکنیکی که کمیته استانداردسازی اوراسیا (EASC) و سازمان استاندارد منطقه‌ای زیر نظر CIS (کشورهای مستقل همسود) تدوین کرده‌اند، GOST می‌گویند. این استانداردها پس از فروپاشی شوروی تحت مدیریت سازمانی که متعلق به کشورهای مشترک‌المنافع است اداره می‌شود.
یکی از استانداردهای مورداستفاده در ایران برای تولید میلگرد استاندارد GOST 5781-82 است. این استاندارد در خصوص فولاد نورد گرم به‌منظور تسلیح بتن است. در ایران از این استاندارد برای نام‌گذاری میلگردها استفاده می‌شود و به ۴ گروه A1، A2، A3 و A4 شناخته شده‌اند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره میلگردهای A1، A2، A3 و A4 مقاله “چرا در ساختمان‌سازی از میلگرد استفاده می‌شود؟” را مطالعه کنید.
استاندارد صنعتی ژاپن JIS
همان‌طور که می‌دانید، ژاپن کشوری زلزله‌خیز است و میلگرد مورداستفاده در سازه‌های این کشور باید از مقاومت بالایی در برابر شکستی برخوردار باشند. در هنگام وقوع زلزله، فشار در جهت‌های مختلفی به سازه وارد می‌شود و به همین دلیل، میلگرد مورداستفاده باید از مقاومتی برخوردار باشد که باعث شکستگی سازه بتنی نشود. میلگردهای تولید شده طبق استاندارد ژاپن، طبق فرایند آلیاژی تولید می‌شود.
در این فرانید ابتدا فروآلیاژها به فولاد اولیه اضافه شده و سپس شمش فولادی در پروسه نورد به شکل دلخواه درمی‌آید. با قرار داده شدن در محیط به‌آرامی سرد می‌شود و به دمای مطلوب می‌رسد. این فرایند خواص مکانیکی و شیمیایی یکسان در سطح کل میلگرد (داخلی و خارجی) ایجاد می‌کند و میلگرد از مقاومت یکنواخت و بالایی برخوردار می‌شود.
استاندارد اروپا DIN
این استاندارد بیشتر در کشورهای اروپایی استفاده می‌شود و رایج‌ترین روش برای تولید طبق این استاندارد نیز، روش ترمکس است. همان‌طور که در مقاله “میلگرد چگونه ساخته می‌شود؟” به‌صورت کال توضیح داده‌ایم، تولید میلگرد در این روش با عملیات حرارت و خنک کاری است.
مراحل تولید میلگرد به روش ترمکس به طور خلاصه:
تولید میلگرد با فرایند نورد گرم
ارسال به مرحله آستنتیک
خنک‌سازی با آب و روغن
حرارت مجدد میلگرد
لازم به ذکر است که تولید میلگرد با این استاندارد و این روش برای مناطق زلزله‌خیز به‌هیچ‌عنوان مناسب نیست.
استاندارد بریتانیا BSI
BSI مخفف British Standard Institution سازمان ملی استاندارد بریتانیاست. BSI دارای مجموعه وسیعی از استانداردهای کیفی برای محصولات و خدمات مختلف است. این سازمان تا کنون بیش از ۲۵۰۰۰ استاندارد منتشر کرده و بیش از ۸۰ هزار کارمند دارد.
استاندارد BSI 4449 به بیان مشخصات فولادهای تسلیح کننده بتن، فولاد جوش‌پذیر مسلح کننده، میله، کویل و محصولات دیکویل شده پرداخته است.
استاندارد ایالات متحده آمریکا ANSI
ANSI یا همان مؤسسه استاندارد ملی آمریکا، یک سازمان خصوصی و غیرانتفاعی است که در سال ۱۹۸۱ تأسیس شد. این مؤسسه، سیستم ارزیابی همگون و استانداردهای توافقی آمریکا را مدیریت و هماهنگ می‌کند. ANSI به‌تنهایی استانداردها را ایجاد و توسعه نمی‌دهد اما بر توسعه و استفاده از استانداردها نظارت دارد. میلگردهای تقویت‌کننده استاندارد AWS D1.4-D1.4M:2018 توسط ANSI مورد تأیید قرار گرفته است.
استاندارد بین‌المللی ASTM
مؤسسه تست و مواد آمریکا، یک سازمان استاندارد بین‌المللی است که در زمینه استانداردسازی مجموعهٔ وسیعی از مواد، محصولات و سیستم‌ها و خدمات فعالیت می‌کند. ASTM در سال ۱۹۰۲ به‌عنوان شاخهٔ آمریکایی مؤسسه بین‌المللی تست مواد تأسیس شد و سابقه به‌مراتب بیشتری از سازمان‌هایی مانند IEC (1906)، DIN (1927)، ANSI (1918)، AFNOR (1926) و ISO (1947) دارد.
استاندارد ASTM A615/A615M به بیان مشخصات میلگردهای صاف و آج‌دار برای تقویت بتن پرداخته است.
